De auteurs van de behandelgids angst en paniek hebben twee lijvige publicaties geschreven: een therapeutenhandleiding en een bijbehorend cliëntenwerkboek. Hun doel is om een effectieve, evidence-based behandelprogramma voor angst, paniek en agorafobie te bieden, waarin de therapeut samen met de cliënt in twaalf sessies de angstklachten beïnvloedt. Het programma is vooral geschikt voor cliënten die hun paniekaanvallen als de belangrijkste bron van angst en bezorgdheid zien en zich dus steeds zorgen maken over een volgende aanval.

De cognitief gedragstherapeutische benadering van angstklachten is duidelijk aanwezig, zoals blijkt uit de geprotocolleerde opzet (bijvoorbeeld een beschrijving per sessie), verschillende online te downloaden formulieren (bijvoorbeeld registratie- en evaluatieformulieren) en specifieke technieken (cognitieve herstructurering, ademhalingsoefeningen en exposure). Mooi in deze behandelgids is dat er ook aandacht is voor de naastbetrokkenen van de cliënt. Deze worden bij alle aspecten van de behandeling betrokken, om zo terugval te voorkomen en het resultaat van de behandeling na afsluiting nog meer te verbeteren.

De therapeutenhandleiding biedt een beschrijving van schetsen van de sessies, uitleg over de begrippen en principes die ten grondslag liggen aan de therapie, een bespreking over therapeutgedragingen en middels voorbeelddialogen wordt de therapeut voorbereid op mogelijke veelvoorkomende therapeut-cliëntinteracties. Er wordt ook een hoofdstuk geweid aan hoe de behandeling aangepast kan worden voor de kortdurende zorg. Summier wordt beschreven dat deze aanpassing een verkorting van het programma is naar zes face to face sessies en na afronding van de behandeling nog zes telefoongesprekken ter ondersteuning van het terugvalpreventieplan. Het bespreken van de registratieformulieren en het uitgebreid oefenen met exposureopdrachten is dan niet haalbaar. In die zin kan dit aangepaste traject dan ook meer gezien worden als een introductie in de uitgangspunten en vaardigheden van paniekmanagement en vereist het discipline van de cliënt om er zelf mee verder te gaan.

Het cliëntenwerkboek bestaat uit twaalf hoofdstukken, onderverdeeld in vier delen: basisbeginselen, copingvaardigheden, exposure en plannen voor de toekomst (terugvalpreventie). In elk hoofdstuk leert de cliënt een specifieke vaardigheid, die voort bouwt op de vaardigheid uit het vorige hoofdstuk. Elk hoofdstuk besluit met een samenvatting van de theorie, een zelfevaluatie en huiswerkopdrachten. Zo leren cliënten waarom paniekaanvallen niet gevaarlijk zijn, welke situaties hen de meeste angst en paniek bezorgen, hoe ze dan op hun ademhaling kunnen letten, welke gedachten hierbij helpend zijn en de confrontatie met moeilijke situaties en lichamelijke symptomen aan te gaan.

De behandelgids bestaat uit inhoudelijk een duidelijke opbouw, een heldere lay-out en een goede leesbaarheid door een ruime regelafstand, duidelijke alineamarkering en consistente opmaakstijl. De illustratieloze, dikke uitgaven kan de lezer echter ook ontmoedigen om het boek te gaan gebruiken.

Drs. Gerrie Ham – Willemsen, orthopedagoog in opleiding tot GZ-psycholoog, cognitief gedragstherapeut VGCt.